Adam Jaworski

Adam Jaworski, ur.26.02.1942, biochemik, mikrobiolog, specjalność biologia molekularna i genetyka drobnoustrojów.

Studia – Wydział Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Łódzkiego, mgr – 1964 (promotor,prof. W. Maciejewska-Potapczyk), Dr n. przyr. – 1971 (Instytut Mikrobiologii UŁ, promotor dr hab. L. Sedlaczek). Dr hab. – 1983 (Zakład Mikrobiologii Przemysłowej, Inst. Mikrobiologii UŁ), Od 1964 zatrudniony w Zakładzie Mikrobiologii Przemysłowej Inst. Mikrobiologii Uniwersytetu Łódzkiego jako asystent, adiunkt (1971) i docent (1983). W latach 1986-1988 podoktorski staż w University of Alabama at Birmingham, USA.

Tytul naukowy profesora -1992, Kierownik Zespołu Genetyki Drobnoustrojów w Zakładzie Mikrobiologii Ogólnej, UŁ.

W latch 2013 – 2017 roku prof. zw. Społecznej Akademii Nauk w Łodzi i Dyrektor Instytutu Nauk o Zdrowiu.

W latach 1989-2005 odbył liczne długo- i krótkoterminowe staże naukowe jako Visiting Professor w University of Alabama at Birmingham, USA; Texas A&M University, USA; Osaka University, Japonia.  W latach 1994 -1999 Kierownik Pracowni Genetyki Drobnoustrojów Centrum Mikrobiologii i Wirusologii PAN; 1995-2001 Kierownik Pracowni Inżynierii Genetycznej CMiW PAN. W latach 1998-2002 pełnił funkcję Dyrektora CMiW PAN w Łodzi.

Dorobek naukowy:

Około prac 88 oryginalnych prac twórczych, większość w czasopismach o zasięgu międzynarodowym, w tym Science, Nature Genetics, Journal of Biological Chemistry (4x), Gene; Proc. Natl. Acad. Sci. USA (2x); Journal of Molecular  Biology (4x); Nucleic Acids Research (2x), Cand. J. Microbiol. Journal of  Biological Chemistry, Journal of General Micobiology,   18 prac przeglądowych w polskich czasopismach naukowych. 45 rozdziałów w książkach i monografiach krajowych i zagranicznych. 123 doniesienia na krajowych i zagranicznych konferencjach i sympozjach. W okresie1965-2010 powyższe prace zebrały ponad 1627 cytowań.

Najważniejsze osiągnięcia:

Do doktoratu – wykorzystanie metody bezpośredniego pomiaru mikrokalorymetrycznego do oceny pełnego bilansu energetycznego procesów heterofermentacji drobnoustrojów, w tym form L pałeczek Proteus. Po doktoracie – określenie mechanizmów specyficznej biotransformacji związków steroidowych przez wybrane gatunki promieniowców i grzybów strzępkowych, oraz wskazanie na praktyczne możliwości zastosowania zgromadzonych informacji w procesach technologicznych.

Wykazanie możliwości występowania lewoskrętnej formy DNA (Z-DNA) in vivo w komórkach bakteryjnych. Wskazanie udziału systemów naprawy DNA (MMR, NER)) w destabilizacji trójnukleotydowych sekwencji powtarzających się (CTG)_n jako jednej z przyczyn rozwoju niektórych dziedzicznych, neurodegeneracyjnych chorób człowieka. Poznanie roli procesu poślizgu nici DNA w generowaniu niestabilności ludzkich trójnukleotydowych sekwencji powtórzonych (CTG)n. Opisanie mutagennych właściwości ludzkiej sekwencji PKD1, której niestabilność jest skorelowana  z wielotorbielowatością nerek (polycystic kodney disease 1). Unikatowe w Polsce i nieliczne w świecie poznawcze i aplikacyjne badania chorobotwórczych dermatofitów, w tym molekularna diagnostyka i epidemiologia tych patogennych grzybów izolowanych od ludzi i zwierząt w Polsce. Zainicjowanie  w Polsce i stworzenie wspólnie z prof. dr hab. Zofią Zwolską z Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie – znanej szkoły naukowej w Łodzi i w Warszawie, w dzidzinie molekularnych badań poznawczych i aplikacyjnych prątków gruźlicy.

Przyznane granty: liczne granty NIH (USA) oraz byłego Komitetu Badań Naukowyc, Minsterstwa Nauki I Szkolnictwa Wyższego, Ministra Zdrowia, NATO, Narodowego Centrum Nauki. British Royal Society, Prezydenta Miasta Łodzi.

Członek następujących towarzystw i organizacji krajowych i zagranicznych:

W przeszłości: członek Komitetów PAN: Mikrobiologii, Etiopatogenezy Chorób Zakaźnych Człowieka, członek Rady Naukowej Instytutu Badania Środowiska i Bioanalizy Akademii Medycznej w Łodzi, członek  Komisji Współdziałania Nauk Chemiczno-Biologiczno-Medycznych Oddziału PAN w Łodzi, członek Komisji Biotechnologii Oddziału PAN w Łodzi, reprezentant  Polski w FEMS, członek  American Society for Biochemistry and Molecular Biology. Obecnie: członek Jury Fundacji L’Oreal i Polskiego Komitetu UNESCO, członek Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, członek Komitetu Redakcyjnego Kwartalnika Medycyna Doświadczalna i Mikrobiologia, ekspert Narodowego Centrum Badań i Rozwoju – od 2009 roku.

Recenzent:

63 prac doktorskich, 35 prac habilitacyjnych, 39 wniosków o stanowisko lub tytuł profesora, 2 wniosków o nadanie tytułu doktora honoris causa. Recenzje wydawnicze około 45 prac eksperymentalnych, przeglądowych i podręczników dla redakcji polskich oraz zagranicznych czasopism i wydawnictw naukowych. Recenzje ponad 80 projektów badawczych na zlecenie KBN,  NCN, NCBR, PONT, Fundacji na Rzecz Wspierania Nauki Polskiej, a także  innych instytucji finansowania nauki w Polsce.

Ponad 120 wykładów seminaryjnych w wielu Uczelnaich w Polsce, a także w USA, Japonii, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Tajlandii, Szwecji, na Ukrainie i Białorusi.

Dydaktyka i kształcenie kadry:

Wykłady, seminaria, prowadzenie 49 prac magisterskich w Uniwersytecie Łódzkim oraz w Centrum Mikrobiologii i Wirusologii PAN w Łodzi. Promotor 22 zakończonych doktoratów  w Polsce i 3 w USA. Spośród wypromowanych 22 doktorów 12 osób uzyskało stopień doktora habilitowanego. 3 osoby spośród wychowanków w uzyskały tytuł profesor nauk biologicznych lub medycznych.

Odznaczenia: Srebrny (1980) i Złoty Krzyż Zasługi (1985), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (2005), Medal Komisji Edukacji Narodowej (1996), Medal 50-lecia Uniowersytetu Łódzkiego (1996), Medal Uniwersytet Łódzki w Służbie Społeczeństwu i Nauce (1995). Medal Universitas Lodziensis Merentibus (2018).

Ważniejsze publikacje:

• Jaworski A., Hsieh W.T., Larson J., Wells R.D., Left-handed DNA in vivo. Science, 238, 773-777.
• Jaworski A., Zacharias W., Hsieh W.T., Blaho J.A., Larson J., Wells R.D., In vivo existence of left-handed DNA. Gene, 74, 215-220.
• Zacharias W., Jaworski A., Larson J., Wells.R.D., The B-Z DNA equilibrium in vivo is perturbed by biological processes. PNAS USA, 85, 7069-7073.
• Jaworski A., Blaho J.A., Larson J., Shimizu M., Wells R.D., Tetracycline promoter mutation decrease non-B-DNA structural transition, linking numbers and deletions in recombinant plasmids in E. coli. J. Mol. Biol., 207, 3278-3283.
• Zacharias W., Jaworski A., Wells R.D., Cytosine metylaton enhances Z-DNA formation in vivo. J. Bact., 172, 3278-3283.
• Jaworski A., Higgins N.P., Wells R.D., Zacharias W., Topoisomerase mutants and physiological condition control supercoiling and Z-DNA formation in vivo. J. Biol. Chem. 266, 2576-2581.
• Łukomski S., Serwecińska L., Różalski A., Dziadek J., Stączek P., Jaworski A., Cell-bound and cell-free hemolytic activities of Proteus penneri determined by different Hly determinants. Can. J. Microbiol., 37, 419-424.
• MacGovern V., Higgins N.P., Scott Chiz R., Jaworski A., H-NS over-expression an artificial stationary phase by silencing global transcription. Biochemie, 2, 1-12.
• Wilmańska D., Dziadek J., Sajduda A., Milczarek K., Jaworski A., Identification of cholesterol oxidase from fast-growing mycobacterial strains and Rhodococcus sp. J. Ferment. Bioeng., 79, 119-124.
• Kang S., Jaworski A., Ohshima K., Wells R.D., Expansion and deletion of CTG triple repeats from human diseases genes are determinated by the direction of replication. Nature Genetics, 10. pp. 213-218.
• Jaworski A., Rosche W.A., Gellibolian R., Kang S., Shimizu M., Bowater R.P., Sinden R.R., Wells R.D., Mismatch repair in E.coli enhances instability of (CTG)n triplet repeats from human hereditary diseases. PNAS USA, 92, 11019-11023.
• Rosche W.A., Jaworski A., Kang S., Kramer S.F., Larson J.E., Gieroc D.P.,Wells R.D., Sinden R.R., Single-strand DNA binding protein enhances the stability of CTG triplet repeats in Escherichia coli. J. Bact., 178#12, 5042-5044.
• Kang S., Ohshima K., Jaworski A., Wells R.D., CTG triplet repeats from the myotonic dystrophy gene are expanded in E. coli distal to the replication origin as a single large event. J. Mol. Biol., 258, 534-547.
• Bowater R.P., Jaworski A., Rosche W.A., Kang S., Sinden R.R., Wells R.D., Relationship between E. coli growth and deletions of CTG/GAC triplet repeats in plasmids. J. Biol. Chem., 264, 82-96.
• Bowater R.P., Jaworski A., Larson J.E., Parniewski P., Wells R.D., 1997. Transcription increases the deletion frequency of long CTG/CAG triplet repeats from plasmids in  coli. Nucleic Acis Research, 25, 2861-2868.
• Jaworski A., Fukuoka S., 1998. Molecular mechanism of instability of human TRS – analysis of the hereditary disease factors at molecular level using bacterial system. Annual Report of Shikoku National Research Industrial Institute, 49, 31-35.
• Wells R.D., Parniewski P., Płuciennik A., Bacolla A., Gellibolian R., Jaworski A., 1998. Small slipped register genetic instabilities in Escherichia coli in triplet repeat sequences associated with hereditary neurological diseases. J. Biol. Chem., 273(31),19532-19541.
• Parniewski P., Bacolla A., Jaworski A., Wells R.D., 1999. Nucleotide excision repair affects the stability of long transcribed (CTG/CAG) tracts in an orientation-dependent manner in Escherichia coli. Nucl. Acid Res., 27(2), 616-623.
• Parniewski P., Jaworski A., Wells R.D., Bowater R.P., 2000. Lenght of CTG*CAG repeats determines the influence of mismatch repair on genetic instability. J. Mol. Biol., 299, 865-874.
• Bacolla A., Jaworski A., Connors T.D., Wells R.D., 2001. PKD1 unusual DNA conformations are recognized by nucleotide excision repair. J. Biol. Chem., 276#21, 18597-18604.
• Bacolla A., Jaworski A., Larson J. E., Jacupciak J. P., Chuzanova N., Abeysinghe S. S., O’Connell C.D., Cooper D. N., and Wells R. D. Breakpoints of long Deletions Coincide With non-B DNA Conformation. Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 101(39), 14162-14167.
• Serwecińska L., Stączek P., Jaworski A., 2004. Inteiny- budowa , funkcje biologiczne i filogeneza. Post. Mikrobiol., 43, (1), 59-76.
• Jaworski A., Dobrowolska A., Stączek P., 2005. RNA kontrolije aktywność wielu ważnych genów i procesów zyciowych bakterii. Post. Mikrobiol., 44, (2), 89-98.
• Jaworski A., Dobrowolska A., Stączek P., 2005. Quorum sensing – Komunukowanie się komórek w populacjach bakterii przy udziale chemicznych cząsteczek sygnałowych. 2005. Post. Biologii Komorki, 32, (2), 231-256.
• Jaworski A., Dobrowolska A., Stączek P., 2006. Metagenomika: Genomika populacji mikroorganizmow środowiskowych. Rozdział w podręczniku „Na Pograniczy Chemii i Biologii” pod red. H. Koroniaka, J. Barciszewskiego, W.T. Markiewicza i K. Ziemnickiego, Poznań, Wyd. Naukowe UAM, str 153-174 (ISBN 83-232-0934-0.
• Stączek P., Jaworski A., 2007. Rola biologiczna mikrosatelitarnych sekwencji DNA. Rozdział w podręczniku „Na Pograniczu Chemii i Biologii” pod red. H. Koroniaka, J. Barciszewskiego, W.T. Markiewicza i K. Ziemnickiego, Poznań, Wyd. Naukowe UAM, str.113-134 (ISB 83-222-0934-0.
• Jaworski Adam, Stączek P., 2008. Genetyczna niestabilność rótkich sekwencji powtórzonych DNA (SSR) ważnycn źródłem zmiennosci fazowej bakterii. Rozdział w podręczniku „Na Pograniczu Chemii i Biologii” pod red. H. Koroniaka, J. Barciszewskiego, W.T. Markiewicza i K. Ziemnickiego, Poznań, Wyd. Naukowe UAM, str.11-26 (ISB 83-222-0934-0.
• Jaworski A., Dobrowolska A., System interferencyjnego RNA bakterii (CRISAPR-CAS) i jego rola w obronie przed infekcją fagową. Post. Mikrobiologii, 48, (1), 23-30.
• Jaworski A., Dębska J., Stączek P., Metagenomika populacji wirusów i bakteriofagów srodowiskowych. Rozdział w podręczniku „Na Pograniczu Chemii i Biologii” pod red. H. Koroniaka, J. Barciszewskiego, W.T. Markiewicza i K. Ziemnickiego, Poznań, Wyd. Naukowe UAM (w druku).
• Jaworski A., 20011. Antybiotyki promują pojawianie się mutantów opornych na antybiotyki oraz rozsiewanie się genów lekooporności w populacjach bakterii. Artykuł w pracy zbiorowej
• „Z Biotechnologią w Przyszłość” , Seria Warsztaty Biotechnologiczne Uniwersytetu Rolniczego, Kraków, Zeszyt 3, wydanie I, str. 30- 34., pod redakcją Pawła Kaszyckiego, Marcina Rapacza   i Marii Klein.
• Worek M, Wnuk M., Jaworski A., 2012. Fenotypowa i molekularna diagnostyka dermatofitów. Mikologia Lekarska, 19 (2), 86-92.
• Worek M., Wnuk M., Jaworski A., 2012. Zastosowanie nowoczesnych metod i technik w identyfikacji i różnicowaniu grzybów chorobotwórczych, Przegląd Dermatologiczny, 99. 437-439.
• Wójcik E.A., Brzostek A., Bacolla A., Mackiewicz P., Vasquez, Korycka-Machała M., Jaworski A., Dziadek J., Direct and Inverted Repeats Elicit Genetic Instability by Both Expoliting and Eluding DNA Double-Starnd Break Repair Systems in Mycobactria, PLoS One 7(12):e51064.doi:10.1371/joumal.pone.0051064

35. Worek M., Kwiatkowaska A., Ciesielska A., Jworski A., Miedziak B., Deregowska A., Lewińska A, Wnuk M., Identification of dermatophyte species using in situ hibrodization (GISH), Journal of Microbiological methods htt://dx.doi.org/10.1016/j.mimet

• Agnieszka Zabłotni , Jaworski A. 2014. Antybiotyki w subinhibicyjnych stężeniach moduluj \fenotypową i genetyczną zmienność bakterii. Postępy Medycyny i Higieny Doświadczalnej, 68. 1040-1049.
• Ciesielska A., Kozłowska M., Gadzalski M., Worek M., Jaworski A., Stączek P., PCR melting profile method and microsatellite – primed PCR for interspecies differentiation of dermatophytes. Polish Journal of Microbiology, 2014
• Jaworski A., Jurczak I. Adamczyk J, 2016. Geny oporności na antybiotyki są częścią metagenomu hodowalnych i niehodowalnych bakterii środowiskowych. Journal of Health Study and Medicine, 2, 5-22
• Jaworski A., Mikrobiom człowieka (Mikrobiom przewodu pokarmowego człowieka komunikuje się z Mózgiem i reguluje ważne fizjologiczne procesy życiowe człowieka). Materialy 59 Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej, Mikroorganizmy w Ochronie Środowiska i Biotechnologii, Kraków-Sieniawa, 2016.
• Jaworski A., Jurczak I., Adamczyk J. Molekularne mechanizmy i procesy komórkowe odpowiedzialne za pojawianie się oraz rozsiewanie w środowiskach naturalnych szczepów bakterii opornych na antybiotyki. Journal of Health Study and Medicine, 3, 29-50.
• Jaworski A. Mikrobiom przewodu pokarmowego człowieka (Metagenomika, Transkryptomika, Proteomika , Metabolomika – źrodlami wiedzy o mikrobiomoi człowieka w zdrowiu i chorobie), Materiały I Ogólnopolskiego Sympozjum Mikrobiologicznego „ Metegenomy Różnych Środowisk”, Puławy, październik
• Jaworski A., Jurczak I., Adamczyk J.,. Struktura i rola biologiczna mikrobioty przewodu pokarmowego człowieka w zdrowiu i chorobie. Journal of Health Study and Medicine, 4. 37-61.
• Jaworski A., Jurczyk I, Katarzyna Dudek. 2017. Reaktywne formy tlenu (ROS) indukowane w komórkach bakterii stresem związanym z działaniem antybiotyków stanowią istotną komponentę bakteriobójczego działania różnych klas antybiotyków. Journal of Health Study and Medicine, 5, 37-55.

• Jaworski A., Jurczak I.. Dudek K. Geny oporności na antybiotyki stanowią część naturalnego metegenomu hodowalnych i niehodowalnych bakterii środowiskowych. Materiały Konferencyjne , II Ogólnopolskie Sympozjum Mikrobiologiczne „Metegenomy Różnych Środowisk”, Lublin, 29-30 czerwca 2017.

• Jaworski A. Mikrobiom przewodu pokarmowego człowieka (microbiota GI) – w zdrowiu i w chorobie. I Ogólnopolska Konferencja naukowa „Biotechnologia- Energia Jutra, Lublim, 19-20 pażdziernik, 2017., Materiały Konferencyjne ISBN 978-83-948570-0-4.

• Jaworski A, CRISPR/Cas9 – rewolucyjna metoda edycji genów i genomów (nadzieje, obawy, dylematy i zagrożenia). IV Ogólnopolskie Sympozjum Mikrobiologiczne „Metagenomy różnych Środowisk”. Materiały Konferencyjne, Wydawnictwo POLYHYMNIA, 2019. 8-9.